Ismail Kadare te “Ra ky mort e u Pamë„
5 gusht
Vërshim librash për Kosovën në të gjithë Europën. Midis tyre, si gjithmonë, një sasi e madhe e shkruar prej serbësh ose miqve të tyre. E, si gjithmonë, një zbrazëti e madhe e shqiptarëve, veçanërisht e shqiptarëve te Kosovës.
Kërkohen dëshmitë e tyre, e pikërisht dëshmitë e tyre mungojnë.
Të vjen të thërrasësh: ç’prisni!
Dy-tri herë që më ka qëlluar të kritikoj sivëllezërit e mi kosovarë për këtë heshtje, kam menduar më pas, mos jam treguar i padrejtë, ose më i ashpër se ç’duhej. Më éshte dukur kështu, veçanërisht pas dendësimit të tragjedisë në këtë pranverë.
Mirëpo, pikërisht nxirja edhe më e zezonës e ka bërë të padurueshme pritjen.
Fjala e shqiptarëve të Kosovës ka vendin e vet të pazëvendësueshëm në këtë enciklopedi të krimit.
Historia tregon se në asnjë vend të Europës nuk ka ndodhur kurrë që letërsia të mënjanohet nga dënimi i së keqes. Sa për mendimin e shprehur se një gjë e tillë do ta dëmtonte letërsinë, kjo s’është veçse një përligjje e mjerë e një alibie. Krimi dhe dënimi i tij kanë qenë motive të parapëlqyera të krenajave të letërsisë botërore, që nga tragjedia antike greke, te ferri i Dantes, te Shekspiri, Dostojevski e Kafka.
„Këto holle (hajate) të mëdha të vdekjes“
7 gusht
Piktori shqiptaro-turko-maqedonas, Omer Kaleshi, do të hapë së shpejti një ekspozitë të re në Paris e në Stamboll. I kam premtuar t’i shkruaj një hyrje për botimin e albumit të tij.
Kokat e O. Kaleshit, sic ia quajnë shpesh portretet, ndonëse atij vetë nuk i pëlqen një cilësim i tillë, janë bërë jo pak të njohura në Paris. Duket sikur një piramidë kokash e Timur Lëngut është e shpërndarë në pëlhurë. „Këto holle (hajate) të mëdha të vdekjes“, siç do të thoshte Francis Baconi. Koka barinjsh e dervishësh. Një përzierje e njerëzve të Ballkanit me ata të stepave të Anadollit.
Me ca sy që duket sikur vështrojnë jo jashtë, por brenda vetes. Me njëfarë bryme, bore frigoriferike, të kujton morgun e Prishtinës së tanishme, ku hetuesit e TPI-së kryejnë autopsitë e tyre. Me një vijë ndarëse pranë qafës, një përndritje e largët gijotine, një si „shenjtërim“, sipas Jacques Lacarriére. Gjithmonë sipas tij, është si një plagosje e pashërueshme, si ajo e Filoktetit te grekët e vjetër.
Omer Kaleshi është më tepër piktor turk se shqiptar. E, megjithatë, atmosfera e pikturave të tij, ndonëse fjala kosovar është e rrallë, të sjell ndër mend tragjedinë që sapo u luajt atje. Të vjen keq që piktura e shqiptarëve të Kosovës është fare pak e pranishme sot në galeritë e Europës. Edhe kur qëllon të jetë, ajo me shumë vështirësi të kujton Kosovën, ose nuk të kujton
fare.
topkadare.com 