Ismail Kadare është një shkrimtar universal me një traditë narracioni, që e ka zanafillën që nga Homeri. – John Carey
Ismail Kadare është një nga romancierët më të shquar të kohës sonë, në të gjithë botën dhe në të gjitha gjuhët. –BRUCE BAWER
Një intervistë me shkrimtarin shqiptar Ismail Kadare nga gazeta gjermane Frankfurter Allgemeine Zeitung, ku shkrimtari ynë flet për shtetin dhe kombin, për patriotizmi dhe për fenë…
“Frankfurter Allgemeine Zeitung”
Intervista me Kadarenë me titullin “A beson ende në komb, zoti Kadare?” u botua në numrin e të shtunës së parë të qershorit, pra në një ditë kur gazeta lexohet më së shumti, në një faqe të madhe me një portret dinjitoz që zinte një të tretën e saj ku në sfond paraqitej një faqe e dorëshkrimit në shqip e “Gjeneralit” dhe ndërhyrjet me dorë të autorit të tij. Një Zot e di se si e kishte gjetur gazeta këtë fletë dorëshkrimi.
Kadare e quan fushatën sërbe kundër Kosovës, një sfidë primitive kundër çdo morali. Serbia jo vetëm ka detyrim ta njohë Kosovën, por duhej të ishte ndër shtetet e para që ta kryente këtë akt. Serbia ka bërë krime në Kosovë. Njohja e Kosovës do të ishte akti i parë i heqjes dorë nga doktrina që i polli këto krime. Mosnjohja e Kosovës do të thotë një shpallje publike se Serbia nuk heq dorë nga një e kaluar që s’e nderon. Në rastin e Kosovës është edhe më keq. Mosnjohja e Kosovës është mospranimi i lirisë së një populli tjetër, e kjo do të thotë mospranimi i ekzistencës së tij. Me këtë shpallje, me këtë përkëdhelje të krimit të vet, Serbia synon të hyjë në Evropë. Ajo është inkurajuar nga disa rrethana, e ndër to është heshtja për këto krime. Heshtja për të vërtetën është gjithmonë e keqe“
-Në pyetjen e parë Hansgeorg Hermann, gazetari i Frankfurter Allgemeine Zeitung kërkon nga Kadareja të bëjë dallimin mes kombit dhe vendlindjes.
Kadare:Vendlindja ka brenda patriotin- dhe patriotët ekzistojnë para se të lind një komb. Patriotët i bashkon kultura dhe gjuha, ka një marrëveshje për atë se çka do të mund e do të duhej të ishte kombi. Patriotët shqiptarë, para se të ekzistonte Shqipëria, e kishin zgjedhur si himn marseillaise-në. Ajo ishte simboli i lirisë, i barazisë dhe i vëllazërimit. Si model për shtetin vlente Zvicra. Pse? Sepse atje ishin bashkuar njerëz, të cilët flisnin tri gjuhë të ndryshme. Kjo u ka bërë përshtypje shqiptarëve. Kombi është një krijesë me kufij. Vendlindja nuk i njeh kufijtë, ajo udhëton bashkë, nëse patriotit i duhet të lërë vendin e tij”. Kadare duke u përgjigjur në pyetjet vijuese të gazetarit gjerman sqaron se vendlindja “ka të bëjë diçka me patriotët dhe patriotizmin… Pra me emocione. Por koncepti juaj ‘vendlindje’ (Heimat) e thekson, besoj unë, edhe kulturën dhe traditat që lidhen me të. Ajo nuk ka të bëjë asgjë me shovinizmin apo madje racizmin, me të cilin fashistët e shkatërruan atë. Konceptet ‘patriotizëm’ dhe ‘vendlindje’ duhet të dallohen nga ai i ‘nacionalizmit’
FAZ: Çfarë është kombi për një burrë nga Ballkani? A e strehon kombi vendlindjen?
Kadare: “Normalisht nuk do të duhej asnjeri të fliste për konceptin e kombit me një burrë nga Ballkani. Kjo çon automatikisht në keqkuptime. Ne të gjithë në Ballkan- kroatët, serbët, boshnjakët, shqiptarët- kishim gjithmonë një vendlindje, një komb ne nuk e kishim. Perandoria osmane nuk e kishte paraparë për ne statusin e ‘kombit’. Ai ishte i ndaluar. Koncepti i Perandorisë osmane ishte predominimi i islamit, ishte si të thuash një koncept internacionalist mbi bazë fetare. Kur turqit u detyruan të tërhiqeshin, erdhën komunistët. Edhe komunizmi nuk është se kishin një koncept kombëtar, por internacionalist. Nën Enver Hoxhën ne nuk kemi folur për kombin shqiptar, por ne ishim pjesë e internacionales komuniste”.
Frank.Allgemeine: Nëse popujt sllavë të jugut, sidomos serbët luftërat e tyre i kanë shpjeguar si konflikte fetare, për shqiptarët ekzistenca e shumë feve nuk ka qenë kurrë burim konfliktesh?
Kadare:-Ajo që ndër të tjera sot i bashkon shqiptarët është shpërfillja e përkatësisë fetare. Jo vetëm pse Shqipëria e Hoxhës për tridhjetë vite me radhë ishte i vetmi shtet në botë absolutisht pa asnjë fe, por edhe sepse kjo çështje edhe përpara, edhe nën sundimin e turqve, nuk ka luajtur rol për identitetin shqiptar. A vlen kjo edhe sot?“ Kadare përgjigjet: “Po. Kjo është diçka për të cilën ne vërtet do të mund të ishim krenarë. Në fakt është një model që kombet tjera do të mund ta merrnin si shembull. Ne kemi myslimanë, ortodoksë dhe katolikë. Ne kishim deri para disa dhjetëvjeçarësh edhe hebrenj- të cilët ne, meqë ra fjala, në kundërshtim me shumë popuj të tjerë të Evropës, i kemi mbrojtur dhe i kemi sjellë në vend të sigurt nga ndjekësit nacionalsocialistë. Për bashkëjetesën tonë këto përkatësi fetare nuk kanë luajtur absolutisht asnjë rol. Unë vetë rrjedh nga një familje, e cila i përkiste rendit bektashinj të dervishëve- për jetën time sociale dhe kulturore kjo ka qenë gjithmonë e parëndësishme
FAZ: A ka përpjekje për ta prishur apo madje shkatërruar këtë vlerë të traditës shqiptare,
Kadare : Ka fundamentalistë që duan të na tërheqin në këtë drejtim. Nga ana islamike dhe nga ana e krishterë. Edhe nga jashtë vijnë impulse shkatërruese. Por deri më tani ato kanë mbetur pa pasoja. Shqiptarët kanë probleme të tjera. Ata duan të fitojnë para. Ata janë tepër pragmatikë për të lejuar abuzimin me ta për ashtuquajturën përplasje të civilizimeve”. Por “serbët”, thotë Hermann, “në mënyrë të përsëritur bëjnë me dije se ata si të krishterë ortodoksë kishin luftuar krejtësisht të vetëm kundër sundimit osman dhe, më vonë, kundër pushtuesve gjermanë”. Kadare thotë: “Kjo që përshkruani ju, është një mit i rrezikshëm, një demon. Ne nuk duhet t’ia hapim derën këtij revizionizmi. Të gjithë popujt e Ballkanit kanë luftuar së bashku kundër turqve. Ky fakt është i rëndësishëm për bashkëjetesën tonë fqinjësore.
FAZ: Megjithatë është fakt historik që aristokracia shqiptare iu ka shërbyer turqve si guvernatorë në Ballkan. Shembulli më i njohur është Ali Pasha, i cili gjithë Epirin- Shqipërinë e sotme jugore dhe pjesën perëndimore të Greqisë veriore – e ka qeverisur dhe shtypur për turqit. E, edhe shumë boshnjakë kanë kaluar në islam”
Kadare: Ne duhet ta pranojmë se në jelekun tonë historik ka njolla. Disa kanë flirtuar me Perandorinë, oportunistë kishte shumë. Por e gjithë kjo nuk mjafton për një revizionizëm, i cili do të helmonte bashkëjetesën paqësore në Ballkan. Kultura jonë bazohet mbi një substrat të përbashkët. Ajo dominohet nga renesanca dhe iluminizmi evropian – myslimanët ishin në vendin tonë po aq të ndriçuar sa ç’ishin edhe të krishterët.
FAZ: Jetoni kohë të gjatë jashtë vëndit tuaj , a ndikon kjo të ndjeheni më pak shqiptar
Kadare:Unë kam qenë shqiptar, jam shqiptar e do jem i tillë derisa të vdes. Kam ç’është e vërteta dy pasaporta dhe jetoj si në Paris ashtu edhe në Tiranë. Por kjo nuk ndryshon asgjë në faktin se unë kurrë nuk kam qenë diçka tjetër përveçse shqiptar. Ju i keni lexuar librat e mi- në letërsi nuk mund të mashtrohet. Shpresoj që këtij zhvillimi jashtëzakonisht agresiv ekonomiko – shoqëror që kemi përjetuar në vitet e shkuara në vendin tonë të mund t’i vëmë përballë diçka që është më e fuqishme se paraja.
Pjesë e përmbledhur nga intervista e gjatë . Përktheu Xhevat Ukshini
Im Gespräch: Ismail Kadare
Glauben Sie noch an die Nation, Herr Kadare?
Paris, Boulevard Saint Michel, ein mondänes Gebäude im Stil des Barons Haussmann. Ismail Kadare blickt aus dem Fenster, hinaus auf den Jardin du Luxembourg, in den er jeden Morgen flieht, um nachzudenken.
Frakfurter Allgemeine Zeitung, 06.06.2011
Was ist der Unterschied zwischen Nation und Heimat?
Die Heimat beherbergt Patrioten – und Patrioten gibt es, bevor eine Nation geboren wird. Die Patrioten eint Kultur und Sprache, es gibt Einverständnis darüber, was die Nation einmal sein könnte und sollte. Die albanischen Patrioten hatten sich, bevor es Albanien gab, die Marseillaise als Hymne ausgesucht. Sie war das Symbol für Freiheit, Gleichheit, Brüderlichkeit. Als Modell für ein Staatswesen galt die Schweiz. Warum? Weil sich dort Leute zusammengetan hatten, die in drei unterschiedlichen Sprachen redeten. Das hat die Albaner beeindruckt. Die Nation ist ein Gebilde mit Grenzen. Die Heimat kennt keine Grenzen, sie reist mit, wenn der Patriot das Land verlassen muss.
Hat Heimat demnach eher mit Gefühl als mit Geographie zu tun?
Sie hat etwas mit Patrioten und Patriotismus zu tun…
Unterstützer der Albanischen Demokratischen Partei feiern im Mai 2011 ihren Wahlsieg
In der deutschen Sprache wird das bisweilen mit „Vaterlandsliebe“ übersetzt.
Also mit Emotionen. Ihr deutscher Begriff „Heimat“ weist aber, glaube ich, auch auf Kultur hin und auf die von ihr getragenen Traditionen. Sie hat nichts zu tun mit Chauvinismus oder gar Rassismus, mit dem die Faschisten sie der Zerstörung preisgaben. Die Begriffe „Patriotismus“ und „Heimat“ sind zu unterscheiden von dem des „Nationalismus“.
Der deutsche Schriftsteller Heinrich Böll sagte sinngemäß: „Meine Sprache ist meine Heimat.“ Wenn in Bölls Bekenntnis das Wort „Heimat“ durch den Begriff „Nation“ ersetzt würde, ergäbe das noch einen Sinn?
Ich kann Bölls Aussage nur unterstreichen. Aber was er gesagt hat, ist für einen Schriftsteller normal. Zumal, wenn er – wie ich – in einer Diktatur leben musste. Ich war ein normaler Schriftsteller in einem anomalen Land. In der Diktatur bleibt dem Dichter als Heimat tatsächlich nur die Sprache. Das hat dazu geführt, dass wir viel gelesen haben. Zu viel. Die Realität verschwand hinter den Büchern.
–Was ist nun die Nation für einen Mann vom Balkan? Beherbergt die Nation die Heimat?
Normalerweise sollte niemand mit einem Mann vom Balkan über den Begriff der Nation reden. Das führt automatisch zu Missverständnissen. Wir alle auf dem Balkan – Kroaten, Serben, Bosnier, Albaner – hatten immer eine Heimat, eine Nation hatten wir nicht. Das Osmanische Imperium sah den Status „Nation“ für uns nicht vor. Das war verboten. Das Konzept des Osmanischen Reiches war die Vorherrschaft des Islam, es war sozusagen ein internationalistisches Konzept auf Religionsbasis. Als die Türken abziehen mussten, kamen die Kommunisten. Auch der Kommunismus ist kein nationales Konzept, sondern ein internationales. Unter Enver Hodscha sprachen wir nicht von der albanischen Nation, sondern wir waren Teil der kommunistischen Internationalen. Was die Leute nach dem Fall Hodschas verwechselten, waren die Begriffe „Freiheit“ und „Nation“. Die gewonnene Freiheit hat sich nach Befreiung und Nationwerdung zum Teil in üblen Formen ausgedrückt. Uns ging es wie einem Menschen mit schlimmer Kindheit: In dem Moment, in dem er erwachsen, also frei wird, hat er sich vielleicht zu einer bösartigen Kreatur verformt. Bei uns in Albanien überlagern sich im Moment immer noch Gutes und Schlechtes.
–Was die Albaner unter anderem bis heute eint, ist die Vernachlässigung der Religionszugehörigkeit. Nicht nur, weil Hodschas Albanien dreißig Jahre lang der einzige absolut religionsfreihe Staat der Welt war, sondern weil die Frage schon vorher, auch unter der Türkenherrschaft, keine Rolle gespielt hatte für die albanische Identität. Gilt das heute noch?
Ja. Das ist etwas, auf das wir wirklich stolz sein können. Es ist in der Tat ein Modell, an dem sich andere Nationen ein Beispiel nehmen könnten. Wir haben Muslime, Orthodoxe und Katholiken. Wir hatten bis vor einigen Jahrzehnten auch noch Juden – die wir übrigens, im Gegensatz zu vielen anderen Völkern Europas, beschützt und in Sicherheit gebracht haben vor den nationalsozialistischen Häschern. Für unser Zusammenleben haben diese Religionszugehörigkeiten absolut keine Rolle gespielt. Ich selbst entstamme einer Familie die sich dem Derwisch-Orden der Bektaschi zurechnete – für mein soziales und kulturelles Leben ist das immer unwichtig gewesen.
topkadare.com 
Megjithese u prangosa nga bashkeqytetaret e mi une besoj ende ne nje komb sepse syte e Miloshevicit qe e kam ndjekur balle per balle ne Hage nuk do ti harroj nga kujtesa deri sa te mbyll syte…..!!! E.L 09.06.2020
LikeLike