IKJA E SHTËRGUT

“Në ferr do të zbres të shndrit veç për të vdekurit“

Përpara se të trokisja, e kundrova për një kohë të gjatë kullën, duke u përpjekur të merrja me mend se si kishte hyrë në të Ana G. Përfytyrova mëdyshjen një copë herë te dera, qepallat e ulura, ashtu siç duhet t’i mbajnë gratë që hyjnë në një vend ku s’duhet, shtyrjen e flegrës së portës, ngjitjen e lehtë të shkallëve të drunjta.. Me kujdes, si të përpiqesha të mos e vrisja hijen që ajo mund të kishte lënë në ato shkallë, i ngjita shpejt e shpejt, ngaqë kështu më dukej se do të kërcisnin më pak. Lasgushi më njohu në çast. Kishte po atë buzëqeshje si vitin që shkoi, veçse më të ftohtë, apo ndoshta mua m’u duk ashtu, ngaqë, sipas gjithë klisheve të kafeneve të artistëve, rob i të cilave, doja apo s’doja, kisha rënë, prisja t’i gjeja në fytyrë shenjat rinuese të dashurisë. Por ai, ashtu si gjithçka tjetër, i kishte thyer, me sa dukej, edhe ato klishe. Dashurimi, në qoftë se do të ngulej këmbë për gjetjen e gjurmëve të tij, shfaqej në atë fytyrë nëpërmjet ftohtësisë. Ishte një ftohje sipërane, me një lëmim mermeri të plasaritur te mollëzat dhe me një krisje te sytë. Ishte një krisje si prej qelqi, pas së cilës drita verbuese, e burgosur në kafkën e tij, jepte herë pas here përndritje gjithë rrezik.

Faleminderit për këtë vizitë, – tha ai, pa lëvizur nga nimi. Pas shpatullave të tij ishte dritarja dhe në të dukeshin degët e mollëve. Isha gjithë kujdes që të mos thosha ndonjë gjë të pamenduar, ngaqë kisha ndjesinë se ndodhesha në një botë kristalore, ku një lëvizje e pakujdesshme mund të thyente gjithçka. Po aq më tepër kisha frikë nga një bisedë rutinë: si keni qenë me shëndet etj. Duhet t’ju falënderoj unë që më pritët, – thashë, duke u matur që në mënyrë sa më të përkorë t’i thosha diçka për gëzimin që na shkaktonte të gjithëve, duke qenë gjallë, midis nesh, si stolia më e çmuar… Kishte qenë përherë aq i vështirë fillimi i kuvendimit me të. Ndryshe nga hera e fundit, kur më ishte dashur të kisha kujdes si për flakëzën e një qiriri që mund të fikej lehtë, tani ishte e kundërta: duhej të ruaja ngrirjen e tij olimpike prej squlljes së rëndomtë. Si t’ia thosha se, ndonëse librat e tij ishin si përherë të ndaluar, se ndonëse ai vetë, qysh nga ajo mbledhja e mjerë mungonte gjithkund, mendja e njerëzve gjithmonë e më shpesh kthehej tek ai. Prej tri-katër frazave, që fillonin të gjitha me një ndonëse, po përpiqesha të zgjidhja njërën, atë më të përshtatshmen, kur ai, si ta gjente ç’kisha në mendje, ma ndërpreu torturën: Kombin e bëjnë poetët, kjo dihet. Ata, qeveritarët, – ai bëri me dorë në një drejtim, si të tregonte këndin ku gjendeshin, – kur bëjnë ndonjë punë, ndonëse bëjnë sikur na kanë harruar, te ne e kanë mendjen: Ç’do të thotë Lasgushi për këtë? Ç’do të thonë poetët? Është krejt ashtu, – i thashë. Një copë herë ai tundi kokën duke vështruar duart e tij. Buzëqeshja e akullt mezi e ndiqte kokën në lëvizjen e saj, kështu që herë-herë mbetej si e varur në hapësirë.Bëjnë sikur na kanë harruar, po mendjen e kanë te ne, – përsëriti ngadalë. – Që nga ai, kryetari i tyre… Meqë ra fjala, ç’bën ai, gjallë është, apo ka vdekur?

Mbeta i mahnitur nga këto fjalë. Të bëje këtë pyetje për udhëheqësin e vendit, për atë, portretet e të cilit mbushnin muret, tregtizat, libraritë, të shoqëruara nga fjalët „rroftë, rroftë, rroftë“ ishte më tepër se habi. Dhe pyetjen e bënte pikërisht poeti i harruar, ai për të cilin zyrtarët e të gjitha shkallëve, duke përfshirë me siguri edhe vetë udhëheqësin, me ligësi, smirë dhe padije, kishin ëndje të thoshin: ç’bën vallë, rron apo ka vdekur? Ishte dhjetë vjet më i moshuar se udhëheqësi, megjithatë i qe dukur e natyrshme ta bënte atë pyetje. Më tepër se hakmarrje vetjake, ishte shpërfillje. Bud poljégce s poetom, südar! Ji më i butë, sundues, me poetin! Ky varg, që nuk më kujtohej i kujt ishte, më erdhi befas në kujtesë në rusisht, me po atë tingullsi me të cilën lëshohet thirrja paralajmëruese: kujdes! Veç, ajo thirrje nuk i drejtohej bashkëbiseduesit tim, por atij, tjetrit. Ishte treguar i egër me poetin. Madje edhe më keq: pa guxuar t’ia bënte të keqen haptas. ia kishte bërë atë tërthorazi, me ligësi meskine, siç janë shpesh hakmarrjet e nxitura nga smira. Pas supeve të tij, degët e mollëve lëkundeshin qetë. Në një ditë tjetër do të përpiqesha ta sillja bisedën për dashurinë, gjë që nuk ishte e vështirë me të! Por pas asaj që tha, nuk mundja. Në një ditë tjetër, i shqetësuar nga ajo që ai s’po e përmendte dashurinë, do të dyshoja se e kishte harruar ndërkaq historinë e tij me Ana G, se kishte hequr dorë prej aventurës, marrëzisë madhështore, dhe unë do ti kisha qenë gati t’i bija në gjunjë, duke iu lutur në emër të të gjithëve që të mos e linte pa e përmbushur atë mision. Mjeshtër, kalorës i përjetshëm, bëjeni, për ne të gjithë, për … e nsé dashunës botës sanë. Në një ditë tjetër, ndoshta do t’ia thosha këto, por atë paradite, kur ai bëri pyetjen madhështore, gjithçka tjetër u zbeh përpara saj. Një hidhërim i brendshëm ia bënte edhe më të kthjellët shikimin. Te Homeri është një vend ku dielli zemërohet me Zeusin, nuk e di a të kujtohet, – tha pas pak. – Kështu pra, dielli zemërohet me tiranin dhe e di si e kërcënon‘? Në Ferr do zbres, do shndrit veç për të vdekurit! – Ai buzëqeshi më ftohtë se më parë. – Ja pra, ç’kërcënim të gjëmshëm i bëri tiranit dielli, Të lërë vendin e vet në mes të qiellit, me fjalë të tjera, të braktisë të gjallët dhe të zbresë atje ku s’ka nevojë për të, te të vdekurit. Shkurt, çdo gjë të bëhet së prapthi, me fjalë të tjera, të vijë fundi i botës, apokalipsi… Të tillë kërcënim të tmerrshëm dhe jo naze zonjushash duhet të bëjë poeti. Ai nuk m’i hiqte sytë e tij të akullt, me plasaritjet e pamëshirshme midis, kërcënues dhe i pashmangshëm, si një ajsberg. Një copë herë të gjatë qëndruam kështu në heshtje, pastaj ai shtoi: