ISMAIL KADARE
NGA NJE DHJETOR NE TJETRIN
…Isha duke u marré me doréshkrimet, kur ime shoqe hyri né shtëpi me njé kopje té librit tim té fundit, qé ende s’kishte qarkulluar, “Ftesé né studio”. – Arrita ta marë këtë kopje në shtypshkronjë, – tha. – Po ti ç’paske béré késhtu? Ti ke shpallur ikjen tënde, madje, fare haptas.
Ajo shfletoi librin për të gjetur faqen ku ishte vjersha “Koha e pamjaftueshme”. Ishte vjersha e fundit qé kisha shkruar, madje, ishte futur né libér né çastin e fundit, një ditë para se libri të dorëzohej në shtyp.
E lexuam ngadalë të dy. Kishte të drejtë. Vjersha ishte më se e çuditshme dhe tani po habitesha me veten time si e kisha béré até marrézi.
Në vjershë përfytyrohej çasti im i fundit, ai i vdekjes. Mirëpo, për çudi, varri té cilit po i afrohesha shndérrohej papritur në avion.
Si udhétari me peshë të tepërt
Para avionit qé niset pas pak,
I ngarkuar rëndshém ende
Do t’afrohem te varri humbak.
Ishin aty té gjitha: dhe bagazhi i tepért dhe médyshja ç’té merrja me vete e ç’të lija, qé qysh tani po mé mundonte.
Nga super si ta heq kété barré,
Ku ta hedh kété peshé, si?
Me té s’mund të zbres atje poshté,
Por as lart dot s’e lë kurrsesi.
Zbritja në varr dhe ngjitja në avion, me fjalë të tjera ikja nga kjo botë dhe ikja nga Shqipéria qenë njéjësuar. Dhe ja strofa e fundit:
I munduar gjer në çast të fundit
Nga mosthënia, nga pengu tragjik
Një shenjë ndoshta të pakuptueshme
Do t’ju bëj té gjithëve e do t’ik.
Né fund të vjershës ishin fjalét: “Pranveré 1990”. Çdo gjé ishte e qarté. Pa dashur kisha shpallur até qé e quaja té fshehtén time me té madhe. S’më kishte mjaftuar libri për Eskilin, që mbyllej
me ikjen e shkrimtarit, por ja tani edhe kjo britmë.
— S’ke ç’i ben, – i thashe Elenés. – Eshte tamam kronika e njé
ikjeje të shpallur.
Megjithate, s’kisha kurrfare pendimi. Kisha pasur gjithmonë një bindje bestytë se e keqja që mund të vinte nga poezia ishte
përhere më e durueshme.
Botuesi im, Claude Durand, të cilit i kisha dërguar jale të vinte, mbërriti bashke me të shoqen në Tiranë, me 11 shtator.
Pas darkës në shtëpine time, ndërsa i shoqëronim për në hotel “Dajti”, ia thashë ç ’kisha ndër mend të bëja. Me dëgjoi me qetësi.
Njëlloj si Michel Piccoli, nuk më kishte nxitur kurrë për një gjë të tillé. Duke mos më kundërshtuar aspak, si mik i vërtetë që ishte,
më kujtoi, megjithatë, vështirësitë. Te nesërmen shkuam të shëtisnim e të bisedonim qetësisht në një plazh të shkretë pranë Durrësit. Ndërsa ecnim mbi rërën e lagur, i thashe: Mbrëmë, kur rashë në shtrat, dëshirova me gjithë shpirt që të mos gdhihesha me.Të kuptoj fare mirë, – më tha ai.
Një ditë më pas, 13 shtator, i përcollem të dy, si edhe vajzën tonë të vogël, që ata e morën me vete dhe që ende s’dinte asgjë.
Elena dhe unë i kishim prerë biletat për 27 shtator. Te pista e aeroportit, ku më lejuan të shkoj, i përsërita edhe nje here: Claude, në qoftë se qëndrimi i vajzës atje pengon ardhjen tonë, ti duhet të ma kthesh menjëherë. Jam i detyruar ta lë… (në çastin e fundit arrita ta shmang fjalën “flijoj”)… këtu.
Ai beri “po” me kokë (nje “po” té veçante, të rëndë, që unë ia njihja, ndërkaq), dhe ne u ndamë.
Ne u nisem pas dy javësh, me 27 shtator. Elena kishte marré qetésues. Unë isha si i mpirë.
Flisnim rrallë. Ndërsa avioni i afrohej Italisé Veriore, thamé se do té ishte ndoshta miré që të mbylleshim disa ditë në një manastir. Më pas, avioni duhej të kishte hyrë, ndoshta, në qiellin francez, kur unë thashë se ky udhétim ishte, né té vérteté, pér mua njé ecje drejt vetmisé, burgut. Meqenése s’kisha pasur mundési ta kryeja atë në Shqipéri, po vija ta kryeja këtu, në Francé.
Pjesë nga libri: «Nga një Dhjetor në tjetrin» Francë, néntor I990
topkadare.com 